dr Anita Gis


[Współredaktorka tomu]  Z zamieszczonych w antologii tekstów jasno wynika, że oferta nowej polonistyki jest bardzo bogata, że uczelnie w całym kraju tworzą nowe kierunki odpowiadające na potrzeby pracodawców, a przy okazji świetnie rozumieją zainteresowania młodego pokolenia, które na studiach humanistycznych poszukuje realizacji własnych pasji, a nie tylko filologicznej szkółki w tradycyjnym znaczeniu. Krótko mówiąc, nowoczesna polonistyka świetnie rejestruje i odpowiada na zmiany cywilizacyjne i wcale nie jest z nią tak źle, jak histeryzują rynkowi  analitycy. Przeciwnie, nowocześnie wykształcony polonista jest na rynku pracy poszukiwanym multispecjalistą, posiadającym szereg miękkich kompetencji, przydatnych praktycznie w każdego rodzaju firmie.

(z recenzji dra hab. prof. UJ Krzysztofa Zajasa)


[Współredaktorka tomu] Książka Fantastyka – pajdologia – dydaktyka powstała dla uczczenia jubileuszu osiemdziesięciolecia urodzin Profesora Antoniego Smuszkiewicza – pioniera polskiej fantastyki naukowej, znawcy literatury dla dzieci i młodzieży oraz specjalisty z zakresu dydaktyki nauczania języka polskiego. Zaproszenie do udziału w tworzeniu publikacji przyjęło grono ‒ przyjaciół, współpracowników i uczniów Jubilata. Teksty zostały uporządkowane tematycznie w trzech częściach, zgodnie z podstawowymi obszarami zainteresowań naukowych Jubilata.


Książka wpisuje się w aktualny nurt badawczych refleksji nad dydaktyką szkolną. Choć w obiegu czytelniczym funkcjonuje niemało naukowych opracowań o samych podręcznikach, nie podejmowano dotąd pełniejszej refleksji nad obrazem szkoły w książkach dla ucznia starszych klas. Monografia oparta na bogatym materiale źródłowym, obejmującym kilkadziesiąt serii podręczników, ukazuje o jakiej szkole i o jakich szkolnych sytuacjach rozmawiali uczniowie w czasie lekcji języka polskiego, w latach, kiedy wdrażano reformę oświaty całkowicie zmieniającą filozofię kształcenia, a polski rynek podręczników szkolnych zmienił się zasadniczo. Refleksję nad zagadnieniami teoretycznymi dopełniają wskazania praktyczne.

 

 

 

 

 

 

 

[Współredaktorka] Dwutomowa publikacja jest rezultatem IV Kongresu Dydaktyki Polonistycznej (Poznań 20-23 listopada 2019]. Monografia to wielogłosowa szkoła obywatelskiego myślenia. Jej autorki i autorzy zastanawiają się, jak w praktyce szkolnej i akademickiej:

  • wprowadzić młodych ludzi w zasadnicze reguły życia społecznego;
  • pokazywać bogactwo i znaczenie różnic, które nie muszą dzielić, ale mogą siebie wzajemnie wspierać;
  • poszukiwać różnych możliwości porozumienia w sytuacji istnienia nierozwiązanych dawnych problemów;
  • odpowiadać na pojawienie się nowych wyzwań edukacyjnych;
  • włączać narracja tożsamościowe;
  • inspirować działania dydaktyczne będące przestrzenią rewizji i otwierania wyobrażeń o Polsce i polskości;
  • rozpoznawać relacje między patriotyzmem a polonocentryzmem i kosmopolityzmem;
  • obserwować obrazy polskości w kulturze popularnej w mediach;
  • reagować na problemy wielokulturowości i migracji;
  • mówić o obszarach zapomnianych, czyli o tym, co w edukacji polonistycznej się pomija;
  • analizować ideały naukowe i sytuacje kryzysowe w relacjach między szkołą a uniwersytetem.

Współautorka cyklu podręczników do kształcenia językowego
w liceum ogólnokształcącym/ technikum Moja polszczyzna (2002-2004)

Obok niewątpliwych walorów merytorycznych i kompozycyjnych, zapewniających wygodne korzystanie z omawianego podręcznika, podkreślić również wypada jego wysokie walory dydaktyczne. W tym zakresie spełnia on w stopniu wysoce zadawalającym wszystkie funkcje współczesnego podręcznika, ze szczególnym akcentem położonym na funkcję informacyjną (poznawczą), transformacyjną i samokształceniową. […] Znakomicie przystosowany do kształcenia językowego na poziomie licealnym. Warstwa informacyjna uwzględnia najnowsze osiągnięcia wiedzy, właściwy dobór pojęć i terminów oraz sposobów ich wyjaśniania; warstwa dydaktyczna zaś respektuje wszystkie główne zasady nauczania, a zwłaszcza systemowości, poglądowości i przystępności, co objawia się w stopniu trudności, dostosowanym do możliwości intelektualnych osiemnastoletniego ucznia.

(z recenzji prof. dra. hab. Antoniego Smuszkiewicza)

Współautorka poradników dla nauczyciela (1999-2001)

Oprócz materiałów pomocnych w planowaniu działań dydaktycznych poradniki sugerują, jak integrować kształcenie polonistyczne w szkole ponadgimnazjalnej (m.in. proponując cykl lekcji dotyczących czytania obrazu), jak uczyć odbioru i tworzenia tekstów, w jaki sposób kształcić sprawność nadawczo-odbiorczą uczniów. Zawierają materiały dotyczące przygotowania uczniów do nowej formuły egzaminu maturalnego (m.in. prezentacja metod pracy z fragmentem utworu, konstruowanie zadań i modelu odpowiedzi, przykładowa ocena pracy maturalnej).

∗∗∗


Program nauczania Zrozumieć słowo (1999) przeznaczony dla klas I-III gimnazjum prezentuje całościową koncepcję kształcenia polonistycznego na trzecim etapie edukacji. Przyjęta w programie perspektywa egzystencjalno-aksjologiczna stwarza dużą szansę na realizację zadań formacyjnych szkoły, pozwala bowiem na interioryzację fundamentalnych dla naszego kręgu kulturowego wartości. W układzie lektur zrywa się z uporządkowaniem chronologicznym na rzecz porządku problemowego (tematycznego). Program podkreśla prymat kształcenia językowego i akcentuje fundamentalną rolę języka. Rozwijanie kompetencji nadawczo–odbiorczych poprzez struktury czynnościowe nie oznacza rezygnacji z wiedzy o języku. Pojawia się ona zakresie niezbędnym do poprawnej i skutecznej komunikacji. Dążenie do integracji poszczególnych działów nauczania odpowiada wyzwaniom współczesnej dydaktyki.

 Cykl podręczników do kształcenia literackiego (1999-2001)

Trójdzielna konstrukcja podręczników w każdej części stawia na pierwszym miejscu ucznia i jego relacje ze światem. Nad trzema głównymi działami („Człowiek, jego radości i zmartwienia”, „Człowiek i świat”, „Człowiek i historia”) dominuje porządek egzystencjalnych doświadczeń człowieka, niesłychanie istotnych z punktu widzenia dorastającego nastolatka. Pytania i polecenia zostały oddzielone od poszczególnych utworów i wprowadzone na końcu rozdziałów, by pozwolić uczniom na spontaniczny odbiór tekstów i ich emocjonalne przeżywanie.
Podręczniki wprowadzają uczniów w świat kulturowych doświadczeń, nie tylko prezentując dorobek rozmaitych epok, ale i dostarczając narzędzi do ich poznania. Budują bowiem – wpisaną w podstawę programową, a także w program nauczania kompetencję kulturową umożliwiającą refleksyjne uczestnictwo w kulturze.

Cykl podręczników do kształcenia językowego (1999-2001)

Podręczniki do kolejnych klas mają ten sam układ (każdy składa się z 10 działów: Czytanie, Mówienie i słuchanie, Pisanie, Budowa zdania, Słownictwo i słowotwórstwo, Frazeologia, Fonetyka, Słowniki,  Styl i Cudze chwalicie, swego nie znacie) i łączą perspektywę komunikacyjną z opisem systemu językowego (ten ostatni redukując do podstawowego aparatu pojęciowo-terminologicznego współczesnego językoznawstwa). Materiał dydaktyczny dotyczący języka jest bogaty i różnorodny; ułożony zgodnie z zasadą stopniowania trudności. Proponowane ćwiczenia sytuują ucznia w różnorodnych rolach (użytkownik języka – wykonawca – badacz).

Współautorka i współredaktorka poradników dla nauczyciela (1999-2001)

W poradnikach zamieszczono różnorodne materiały, które mogą być pomocne w planowaniu działań dydaktycznych, przyjmując założenie, iż stanowią one jedynie propozycję. M. in. zamieszczono artykuły dotyczące przykładów integrowania treści  programowych,  czytania obrazu,  sprawdzianu gimnazjalisty, współpracy z rodzicami. Poradnik do klasy I został uhonorowany I nagrodą na VII Targach Książki Szkolnej Edukacja 2000.

∗∗∗


Podręcznik (1999) obejmuje szeroko rozumiane kształcenie językowe. Opracowanie jest realizacją innego spojrzenia na ten dział nauczania. Łączy różne dyscypliny – język, literaturę, kulturę, wprowadza zagadnienia związane z retoryką, ukazuje związki tekstu ze stylistyką i gramatyką. Założeniem Autorki jest oddziaływanie na ucznia tak, by przybliżyć mu skomplikowany świat języka, by uświadomić, że kształcenie języka to nie tylko podmiot i orzeczenie oraz wykresy zdań złożonych, lecz przede wszystkim bogactwo słów, stylów i form, z których w różnych sytuacjach przyjdzie mu skorzystać.

Publikacje (wybór)

Książki

  1. Modelowanie wizerunku szkoły w podręcznikach do języka polskiego (1999-2004), Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, 2019.

Redakcja rozpraw naukowych

  1. Polonista na rynku pracy. O strategiach dostosowania kształcenia studentów do wyzwań rynku pracy, współredakcja M. Wobalis, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016.
  2. Fantastyka – pajdologia – dydaktyka, współredakcja R. Kochanowicz, Wydawnictwo PSP, Poznań 2018.
  3. Lekcja POLSKI(ego), t.1. Narracje tożsamościowe w edukacji polonistycznej i t. 2. Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku , współredakcja K. Koc, M. Kwiatkowska-Ratajczak, M. Wobalis, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2021.

Redakcja czasopism

  1. Opracowanie koncepcji i redakcja  numeru „Polonistyki. Innowacji”: 2020, nr 11.
    https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pi/issue/view/1607

Artykuły i rozprawy

1.  Zdziwko chapło czyli o „Słowniku gwary uczniowskiej” „Polonistyka” 1992 nr 7/8, s.468–469.
2. O wypracowaniach ― głos w dyskusji, „Polonistyka” 1993 nr 8, s.485–487.
3. „Strumień świadomości….” O języku nauczycieli, „Polonistyka” 1994 nr 4, s. 295–300.
4. O języku „miłosnym” czternastolatków, „Polonistyka” 1995 nr 1. s. 43–46.
5. Komunikacja językowa w szkole, [w:] Konteksty polonistycznej edukacji, pod red. M. Kwiatkowskiej-Ratajczak i S. Wysłouch, Poznań 1998, s.146–159.
6. „Komplet nowoczesnych podręczników”?!, „Polonistyka” nr 7, 1999, s.440–442.
7. Kilka uwag o komunikacji językowej w świetle recenzji uczniowskich prac pisemnych, [w:] Silva rerum. Księga poświęcona Profesorowi Markowi Kornaszewskiemu w 70. rocznicę urodzin. Biblioteczka Poznańskich Studiów Polonistycznych. Seria Językoznawcza Nr 9, Poznań 1999, s.162–174.
8. O szkole w podręcznikach, „Polonistyka” 2006 nr 9, s. 41–46.
9. Kilka słów o przezwiskach nauczycieli w empirii i podręcznikach szkolnych, [w:] Kultura — Język — Dialogi współczesności z tradycją, pod red. B. Gromadzkiej, D. Mrozek, J. Kaniewskiego, „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2008, s. 281-292.
10. Choinka w Akademii Ambrożego Kleksa, „Polonistyka”, 2011, nr 2,s. 46-49.
11. Lubię – nie lubię! Jak uczniowie postrzegają szkołę, „Język Polski w Gimnazjum” 2011/12 nr 1, s. 91−99.
12. Głośny, mądry, aktywny…— uczniowskie głosy o nauczycielach, „Język Polski w Liceum”, 2011/2012 nr 1, s. 75−81.
13. Na zielonym… dajesz przykład dziecku!, „Język Polski w Gimnazjum” 2011/2012 nr 2, 60−68.
14. Podręcznik i jego adresat, „Język Polski w Gimnazjum” 2011/2012 nr 3, s. 89−100.
15. Zrozumieć język. Spostrzeżenia po praktykach, „Język Polski w Liceum” 2011/2012 nr 4, s. 40‒51.
16. „Szkoło, szkoło, gdy cie wspominam…”. Lekturowy obraz edukacji, „Język Polski w Gimnazjum” 2012/13 nr 4, s. 35‒48.
17. „W ogrodzie dziwnym – obudź w sobie artystę”. Wielozmysłowość na lekcjach języka polskiego w gimnazjum, „Polonistyka” 2013 nr 5, 35‒38.
18. Praktyka w oczach uczniów, studentów i opiekunów, [w:] Przez praktyki do praktyki. W stronę innowacyjności w kształceniu nauczycieli, Cz. 1, red. naukowa I. Morawska, M. Latoch-Zielińska, B. Jarosz, M. Ausz, Wydawnictwo UMCS , Lublin, 2014, s. 11‒20.
19. W drodze do Krainy Czarów – jak motywować do czytania lektur?, [w:] Stanisław Bortnowski i jego uczniowie. Szkice metodyczne, pod red. E. Nowel, Kielce 2014, s. 160–168.
20. Wychowanie ― świadome działania czy spontaniczna improwizacja? (na podstawie sprawozdań z praktyk studentów filologii polskiej UAM w Poznaniu), [w:] Nauczyciel i jego rola w sytuacji zmian społecznych i edukacyjnych. Współczesne wyzwania, pod red. U. Szuścick, E. Kochanowska, R. Majzner, Wydawnictwo Libron, Kraków 2014, s. 79–90.
21. Kreatywność w szkole. Spostrzeżenia po praktykach studenckich, [w:] Nauczyciel i uczeń w przestrzeni kreatywnych działań, pod red. J. Skibska, J. Wojciechowska, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2015, s. 93–104.
22. Wokół szkolnego wychowania językowego. Rozpoznania i refleksje po praktykach studenckich, [w:] „Język a Edukacja” t. 4, pod red. J. Nocoń, Opole 2015, s. 171–186.
23. Student na drodze do profesjonalizmu – współczesne wyzwania, [w:] Polonista na rynku pracy. O strategiach dostosowania kształcenia studentów do wyzwań rynku pracy, red. naukowa A. Gis i M. Wobalis, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016, s. 259–268.
24. W uczniowskim zwierciadle, czyli licealiści o studenckich lekcjach egzaminacyjnych. Raport z badań, [w:] „Konteksty Pedagogiczne”1(8) 2017 s. 245–260.
25. „Zanim zacznę nauczać”. Student o swoich kompetencjach zawodowych, [w:] Nauczyciel – dziecko. Spotkania w przestrzeni edukacyjnej, red. naukowa A. Borzęcka, A. Twaróg-Kanus, Kraków 2018, s. 55-66.
26. Lekcje o wartościach, „Polonistyka.Innowacje” 2018, nr 7, s. 141-152, adres internetowy: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pi/article/view/12846
27. Lektury szkolne w opiniach studentów, [w:] Fantastyka – Pajdologia – Dydaktyka, pod red. R. Kochanowicza i A. Gis, Poznań 2018, s. 185-200.
28. Z uczniami o sztuce na lekcjach języka polskiego. Rozpoznania i refleksje po praktykach studenckich, [w:] Perspektywy edukacji przedszkolnej i szkolnej w XXI wieku. Wybrane problemy, red. naukowa Ondřej Šimik i Joanna Skibska, Ostrawa – Bielsko-Biała 2019, s. 96-110.
29. Z uczniami o wartościach. Rozpoznania i refleksje po praktykach studenckich, [w:] Polonistyka i świat wartości. Edukacja polonistyczna jako wartość, pod red. M. Marzec-Jóźwickiej, A. Karczewskiej, S.J. Żurka, Wydawnictwo KUL, Lublin 2019, s. 589-602.
30. Jeden język ‒ wiele kultur. Kilka słów o wielokulturowości i międzykulturowości na lekcjach języka polskiego, w: Tożsamość na styku kultur, t. 4, red. Naukowa I. Masojć i H. Sokołowska, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2021.
31.Dydaktyczny dwugłos, czyli o związkach dydaktyki i teorii, w: „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Sectio N – Educatio Nova”, Lublin 2022, s. 367-377.

Publikacje popularyzatorskie

  1. O planowaniu działań ortograficznych, Wydawnictwo Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego w Poznaniu, Poznań 1990.

Programy nauczania

  1. Program nauczania języka polskiego w klasach I–III gimnazjum. Zrozumieć słowo, Poznań 1999.
  2.  Wielka wędrówka. Program nauczania języka polskiego w klasach IV–VI, Warszawa 2004. [współautorzy B. Kaniewska, J. Kaniewski, D. Mrozek]

Podręczniki do języka polskiego

1. Język polski 8. Podręcznik do kształcenia językowego.
2. Zrozumieć słowo. Język polski 1. Podręcznik do kształcenia literackiego, Poznań 1999.
3. Zrozumieć słowo. Język polski 1. Podręcznik do kształcenia językowego. Poznań 1999.
4. Zrozumieć słowo. Język polski 2. Podręcznik do kształcenia literackiego, Poznań 2000.
5. Zrozumieć słowo. Język polski 2. Podręcznik do kształcenia językowego. Poznań 2000.
6. Zrozumieć słowo. Język polski 3. Podręcznik do kształcenia literackiego, Poznań 2001.
7. Zrozumieć słowo. Język polski 3. Podręcznik do kształcenia językowego. Poznań 2001.
8. Moja polszczyzna. Podręcznik do kształcenia języka dla klasy pierwszej liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Kształcenie w zakresie podstawowym, Poznań 2002. [współautor J. Kaniewski]
9. Moja polszczyzna. Podręcznik do kształcenia języka dla klasy drugiej liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Kształcenie w zakresie podstawowym. Warszawa 2003. [współautor J. Kaniewski]
10. Moja polszczyzna. Podręcznik do kształcenia języka dla klasy trzeciej liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Kształcenie w zakresie podstawowym, Warszawa 2004. [współautor J. Kaniewski]

Poradniki dla nauczyciela

1. Język polski. Poradnik dla nauczyciela „Zrozumieć słowo”. Gimnazjum 1, Poznań 1999. [współautorka E. Nowosielska
2. Język polski. Poradnik dla nauczyciela „Zrozumieć słowo”. Gimnazjum 2, Poznań 2000. [współautorka E. Nowosielska]
3. Język polski. Poradnik dla nauczyciela „Zrozumieć słowo”. Gimnazjum 3, Poznań 2001. [współautorka E. Nowosielska]
4. Moja polszczyzna. Poradnik dla nauczyciela. Klasa pierwsza liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, Poznań 2002. [współautor J. Kaniewski]
5. Moja polszczyzna. Poradnik dla nauczyciela. Klasa druga liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, Warszawa 2003. [współautor J. Kaniewski]