prof. UAM dr hab. Krzysztof Koc

Książka wskazuje na lekcje języka polskiego, które mogą inicjować, wspierać oraz rozwijać zdolność myślenia, w tym myślenia o współczesności. Autor pokazuje, na czym ta aktywność umysłowa polega, zarówno w kontekście filozoficznym (tu istotną rolę odgrywają odwołania do dorobku Hannah Arendt), jak i edukacyjnym, oraz czym się wyróżnia na tle innych aktywności człowieka. Diagnozuje również wyzwania kulturowe, cywilizacyjne, społeczne, geopolityczne, z jakimi musi zmierzyć się edukacja humanistyczna w dzisiejszej szkole. Podkreśla, że odpowiedzialność za losy świata wymaga adekwatnej koncepcji wychowania obywatelskiego (adresowanej do młodych ludzi), które pozwoli ocalić przez zniszczeniem różnorodność tego świata.

Eksponowane miejsce w rozprawie zajmują rozważania edukacyjne przywołujące współczesne reportaże literackie (m.in. teksty Katarzyny Boni, Wojciecha Jagielskiego, Krzysztofa Millera, Filipa Springera, Małgorzaty Szejnert, Wojciecha Tochmana).

Książkę […] przeczyta z zainteresowaniem każdy czytelnik, jest bowiem wielowarstwowa, wyrosła z podziwu nad niezwykłym dziełem Ryszarda Kapuścińskiego i jego rolą transformacji tożsamości Europejczyka. Reportaże autora Cesarza uczą szacunku dla rozmaitych kultur Trzeciego świata oraz zrozumienia niechlubnego dziedzictwa epoki kolonializmu. Krzysztof Koc uznał, że właśnie ta twórczość, interpretowana nie tylko w kontekstach socjologicznych, ale przede wszystkim filozoficznych i aksjologicznych, tworzy dogodne sytuacje edukacyjne – pomaga w przełamywaniu stereotypów związanych z dyskryminacją innych kultur i megalomanią czy wręcz ksenofobią narodów europejskich. Przeprowadzone wśród uczniów badania mówią o potrzebie takiej edukacji, a opublikowane przykłady lekcji zachęcą każdego nauczyciela do organizowania podobnych zajęć w szkole.

(z recenzji prof. dr hab. Bożeny Chrząstowskiej)


[Współautor] Jedyna obecnie publikacja o charakterze tak obszernego kompendium wspomagająca proces kształcenia nauczycieli i pozwalająca studentom na wiązanie praktycznych, ćwiczeniowych obserwacji lekcji języka polskiego ze specjalistyczną teorią kształcenia językowego, literackiego i kulturowego. Zaletą publikacji jest wyrazisty i oszczędny dobór treści teoretycznych ujęty w przejrzysty kompozycyjnie sposób.

 

[Współredaktor] Dwutomowa publikacja jest rezultatem IV Kongresu Dydaktyki Polonistycznej (Poznań 20-23 listopada 2019]. Monografia to wielogłosowa szkoła obywatelskiego myślenia. Jej autorki i autorzy zastanawiają się, jak w praktyce szkolnej i akademickiej:

  • wprowadzić młodych ludzi w zasadnicze reguły życia społecznego;
  • pokazywać bogactwo i znaczenie różnic, które nie muszą dzielić, ale mogą siebie wzajemnie wspierać;
  • poszukiwać różnych możliwości porozumienia w sytuacji istnienia nierozwiązanych dawnych problemów;
  • odpowiadać na pojawienie się nowych wyzwań edukacyjnych;
  • włączać narracja tożsamościowe;
  • inspirować działania dydaktyczne będące przestrzenią rewizji i otwierania wyobrażeń o Polsce i polskości;
  • rozpoznawać relacje między patriotyzmem a polonocentryzmem i kosmopolityzmem;
  • obserwować obrazy polskości w kulturze popularnej w mediach;
  • reagować na problemy wielokulturowości i migracji;
  • mówić o obszarach zapomnianych, czyli o tym, co w edukacji polonistycznej się pomija;
  • analizować ideały naukowe i sytuacje kryzysowe w relacjach między szkołą a uniwersytetem.

 

Publikacje (wybór)

Książki

  1. Lekcje myślenia (obywatelskiego). Edukacja polonistyczna wobec współczesnego świata, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2018.
  2. Czytanie świata. Reportaże Ryszarda Kapuścińskiego w edukacji polonistycznej. PTPN, Poznań 2007.

Artykuły i rozprawy

  1. Struktura tajemnicy. „Polonistyka” 2001, nr 2, s. 118-120.
  2. Wichtige kulturelle Gesprache, [w:] Dialogdreieck Deutschland – Polen – Tschechien (współautorka: M. Kołosińska). Forum Guardini, Berlin 2001.
  3. Europejska myśl w obcym świecie, „Polonistyka” 2003, nr 6, 359-365.
  4. Plan dydaktyczny – klasa I LO i II LO. W: Skarbiec języka, literatury, sztuki. Pod red. Bożeny Chrząstowskiej. Wskazówki metodyczne. Książka nauczyciela (współautorzy: B. Chrząstowska, P. Nowak). Poznań 2003, Wydawnictwo Nakom, s. 28-46, 50-64.
  5. O sakralizacji przestrzeni (problematyka cyklu), [w:] Skarbiec języka, literatury, sztuki, pod red. Bożeny Chrząstowskiej, Wskazówki metodyczne. Książka nauczyciela. (współautorzy: B. Chrząstowska, P. Nowak). Poznań 2003, Wydawnictwo Nakom, s. 65-69.
  6. Plan dydaktyczny – klasa III LO i Komentarz do planu zajęć w klasie III liceum, [w:] Skarbiec języka, literatury, sztuki, pod red. B. Chrząstowskiej. Wskazówki metodyczne. Książka nauczyciela. (współautorzy: B. Chrząstowska, P. Nowak). Poznań 2004. Wydawnictwo Nakom, s. 65-84.
  7. Dyskurs aksjologiczny, „Polonistyka” 2004, nr 8, s. 55-57.
  8. Nogi, nogi uciekły do boku!!! O języku sprawozdawców sportowych, „Polonistyka. Matura – egzamin wewnętrzny” 2005, Dodatek nr 3, s. 20-24.
  9. Poszukiwanie prawdy o Europejczyku w reportażach Ryszarda Kapuścińskiego, „Polonistyka” 2005, nr 5, s. 57-61.
  10. Księga Hioba – jako tekst i jako kontekst na lekcjach języka polskiego, „Polonistyka” 2005, nr 8, s. 32-39.
  11. M jak… Miłość, Mickiewicz i Myslovitz, „Nowa Polszczyzna” 2005, nr 5, s. 12-17.
  12. Od idei do ideologii, „Polonistyka” 2006, nr 1, s. 4-11.
  13. Oblicza sportu. O filozofii spotkania na lekcjach języka polskiego, „Polonistyka” 2006, nr 4, s. 31-36.
  14. Filozofia spotkania z Innym w reportażach Ryszarda Kapuścińskiego, „Polonistyka” 2006, nr 6, s. 25-30.
  15. Reportaż na lekcjach języka polskiego jako sztuka integracji. [w:] Wiązanie kształcenia językowego z literacko-kulturowym w gimnazjach i liceach, Z. Uryga, R. Jedliński, M. Sienko. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2007, s. 218-235.
  16. Życie to nie film. „Cinema Paradiso” jako opowieść o poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie „Kim jestem?” (scenariusz lekcji do filmu Cinema Paradiso), „Filmowa Akademia Młodych”, Vademecum Nauczyciela 6, Poznań 2007, s. 81-83.
  17. Ostatnia podróż – pożegnanie Ryszarda Kapuścińskiego, „Polonistyka” 2007, nr 3, s. 4.
  18. Rewolucja – żywioł czy widowisko? „Szachinszach” na lekcjach języka polskiego, „Nowa Polszczyzna” 2007, nr 1, s. 34-41.
  19. Czy Kali może być „Inny”, czyli „W pustyni i w puszczy” w szkole, „Polonistyka” 2007, nr 8, s. 45-52.
  20. Reporterskie „olśnienia”, „Polonistyka” 2007, nr 10, s. 5.
  21. Jerozolima – w labiryncie wielokulturowości, „Polonistyka” 2007, nr 10, s. 13-19.
  22. Zatrzymane w kadrze poezji i prozy. Teksty Ryszarda Kapuścińskiego na lekcjach w gimnazjum. (współautorstwo W. Wantuch), „Nowa Polszczyzna” 2007, nr 3, s.11-18.
  23. Europejskie memento, „Nowa Polszczyzna” 2007, nr 4, s. 11-17.
  24. Sztuka podróżowania – obraz Afryki w relacjach Sienkiewicza i Kapuścińskiego (propozycja dydaktyczna), [w:] Teksty kultury w szkole, red. B. Myrdzik i L. Tymiakin. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2008, s. 195-216.
  25. Dialog międzykulturowy jako wyzwanie dla edukacji polonistycznej, [w:] Tożsamość na styku kultur. Zbiór studiów, red. I. Masojć i R. Naruniec, Vilniaus pedagoginio universiteo leidykla, Vilnius 2008, s. 329-339.
  26. W trosce o piękno i „dystynkcję w rozumowaniu”. O interpretacji (?) na egzaminie gimnazjalnym, „Polonistyka” 2008, nr 1, s. 33-38.
  27. Europejskie medytacje, „Polonistyka. Wydanie specjalne” 2008, nr 1, 46-50.
  28. Reportaż metafizyczny, czyli Wojciech Tochman o tajemnicy cierpienia, „Polonistyka” 2008, nr 7, s. 46-52.
  29. Kłopoty z pamięcią, „Polonistyka” 2008, nr 8, s. 47-52.
  30. Imponderabilia i sny egzaminatorów, „Nowa Polszczyzna” 2008, nr 3, s. 17-19.
  31. Oswajanie średniowiecza, czyli o lekcjach wprowadzających w epokę, „Polonistyka” 2009, nr 1, s. 30-35.
  32. O potępieńcach, diabłach, pokutujących pyszałkach i egzaminie, czyli dlaczego warto czytać „Boską Komedię”, „Polonistyka” 2009, nr 3, s. 23-28.
  33. Od gramatyki opisowej do gramatyki komunikacyjnej. Edukacja lingwistyczna a podstawa programowa, „Polonistyka” 2009, nr 4, s. 26-31.
  34. Polonistyka w czasach kryzysu… „Polonistyka” 2009, nr 5, s. 5.
  35. Spotkanie z Innym jako doświadczenie egzystencjalne, kulturowe i edukacyjne, [w:] Ty, já a oni v jazyce a v literatuře, red. P. Mitter, K. Tošková. Univerzita J. E. Purykně v Ústí nad Labem 2009, cz. 1, s. 350-354.
  36. W poszukiwaniu inspiracji, „Polonistyka” 2009, nr 9, s. 63-65.
  37. Dialog współczesności z tradycją. Europejskość w edukacji polonistycznej, [w:] Dialog kultur w edukacji, B. Myrdzik, M. Karwatowska. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009, s. 114-123.
  38. Duchowy atlas świata Ryszarda Kapuścińskiego, [w:] Ryszard Kapuściński – wizja świata i wartości. Refleksje interdyscyplinarne, A. Dudziak i A. Żejmo, Wydawnictwo Naukowe i Specjalistyczne VERTUM, Olsztyn 2009, s. 13-37.
  39. Mit edukacyjny, „Polonistyka” 2010, nr 2, s. 5.
  40. Filozofia nauczania, czyli o podmiotowości raz jeszcze, „Polonistyka” 2010, nr 2, s. 26-31.
  41. Rozważania o demokratycznym totalitaryzmie, „Polonistyka” 2010, nr 7, s. 43-48.
  42. Księga Hioba – o wierze na lekcjach języka polskiego, „Katecheta” 2011, nr 7-8, s.95-99.
  43. Filozofia nauczania, [w:] Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki. Podręcznik akademicki dydaktyki kształcenia polonistycznego, M. Kwiatkowska-Ratajczak. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011, s. 47-73.
  44. Sztuka mówienia, słuchania, pisania, czytania, [w:] Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki. Podręcznik akademicki dydaktyki kształcenia polonistycznego, M. Kwiatkowska-Ratajczak, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011, s. 151-176.
  45. Funkcja wiedzy językoznawczej, [w:] Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki. Podręcznik akademicki dydaktyki kształcenia polonistycznego, M. Kwiatkowska-Ratajczak, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011, s. 249-265.
  46. Literatura i konteksty, [w:] Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki. Podręcznik akademicki dydaktyki kształcenia polonistycznego, red. M. Kwiatkowska-Ratajczak, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011, s. 309-327.
  47. Między znanym i nieznanym, „Polonistyka” 2012, nr 2, s. 5.
  48. Mroczne tajemnice pamięci w „Jakbyś kamień jadła” Wojciecha Tochmana, „Polonistyka” 2012, nr 2, s. 34-39.
  49. Tajemnice zła i pamięci w reportażach Wojciecha Tochmana. [w:] O wartościach i wartościowaniu. Historia – literatura – edukacja, pod red. M. Karwatowskiej i A. Siwca. Wyd. PWSZ w Chełmie, Chełmskie Towarzystwo Naukowe, Chełm 2012, s. 170-180.
  50. Odzyskiwanie pamięci w reportażach Małgorzaty Szejnert (na przykładzie „Domu Żółwia Zanzibar”), [w:] Tradycja i innowacje, pod red. M. Karwatowskiej, A. Siwca, PWZSZ w Chełmie; Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej – Wydział Humanistyczny, Chełm, 2013, s. 423-433.
  51. Reporterski egzystencjalizm. Poszukiwanie sensu a doświadczenie pustki (Trębacz z Tembisy Wojciecha Jagielskiego), [w:] Człowiek, zjawiska i teksty kultury w komunikacji społecznej., red. M. Karwatowska, R. Litwiński, A. Siwiec, Wydawnictwo UMCS, Lublin, 2015, s. 173-184.
  52. Metodyka koncepcyjna – edukacyjna wartość narzędzi polonistycznych (analityczno-interpretacyjnych), „ Innowacje:, nr 1/2015, s. 121-132, DOI: 10.14746/pi.2015.1.1.10, Adres internetowy: http://pressto.amu.edu.pl/index.php/pi/issue/view/110, 2015.
  53. Inność a obcość. Fotoreporterskie fascynacje niepoznawalnością świata w książce Krzysztofa Millera „13 wojen i jedna”, [w:] Tożsamość na styku kultur. Tom 3., red. I. Macojć, H. Sokołowska, Litewski Uniwersytet Edukologiczny Wydział Filologiczny Centrum Języka Polskiego, Kultury i Dydaktyki, Wilno, 2016, s. 360-371.
  54. Dotykanie tajemnicy. O relacjach między konwencją a kreacją w reporterskich opowieściach o wyprawie na Broad Peak, [w:] Konwencja i kreacja w tekstach kultury, M. Karwatowska, R. Litwiński, A. Siwiec, Wydawnictwo UMCS, Lublin, 2016, s. 179-192.
  55. Tajemnice świata i człowieka — o edukacyjnej wartości reportażu w szkolnej polonistyce, [w:] Edukacja polonistyczna jako zobowiązanie. Powszechność i elitarność polonistyki. Tom 1., red. . E. Jaskółowa, D. Krzyżyk, B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, przy współpracy D. Jagodzińskiej i A. Zok-Smoły, Wydawnictwo UŚ, Katowice, 2016, s. 397-412.
  56. Narracja o wielokulturowości w szkolnej edukacji polonistycznej (zarys koncepcji), [w:] Edukacja polonistyczna wobec przemian kulturowych, red. Iwona Morawska, Małgorzata Latoch-Zielińska, Wydawnictwo UMCS, Lublin, 2017, s.77-89.
  57. Szkolna narracja o uchodźcach a formacyjny wymiar edukacji polonistycznej, „Innowacje”, nr 6/2017, s. 99-118, DOI: 10.14746/pi.2017.6.7, adres internetowy: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pi/article/view/11662
  58. Nie tylko o Aleppo [recenzja książki Edukacja – migracja. Edukacja międzykulturowa w kontekście kryzysu migracyjnego z perspektywy krajów V4, 2016, Kledzik E., Praczyk M. (red.), Poznań], „ Innowacje”, nr 6/2017, s. 217-222, adres internetowy: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pi/article/view/11674/11527
  59. Software w szkolnym kształceniu polonistycznym, czyli o znaczeniu aktualizacji teorii dydaktycznych, „Polonistyka.Innowacje” 2018, nr 7, s. 71-84, adres internetowy: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pi/article/view/12840
  60. Między teorią a praktyką – u podstaw myślenia metodycznego, [w:] Fantastyka – Pajdologia – Dydaktyka, pod red. R. Kochanowicza i A. Gis, Poznań 2018, s. 137-152.

  61. Software w szkolnym kształceniu polonistycznym, czyli o znaczeniu aktualizacji teorii dydaktycznych, [w:] Polonistyka i świat wartości. Edukacja polonistyczna jako wartość, pod red. M. Marzec-Jóźwickiej, A. Karczewskiej, S.J. Żurka, Wydawnictwo KUL, Lublin 2019, s. 169-182.